Ouderlijke liefde onder voorwaarden

Hij schreef dertien boeken over opvoeding en onderwijs, zat in tv-shows als Oprah, schreef honderden artikelen voor kranten en tijdschriften en Time magazine noemde hem ooit "'s Lands meest uitgesproken criticaster van de fixatie op cijfers en toetsen in het onderwijs": Alfie Kohn. Toch is zijn werk in Nederland nog niet vertaald. Speciaal aan KROOST gaf Kohn vriendelijk toestemming zijn artikelen te vertalen. Onze vertaling van zijn 'Parental Love with Strings Attached' is daarin de eerste.

Hij schreef dertien boeken over opvoeding en onderwijs, zat in tv-shows als Oprah, schreef honderden artikelen voor kranten en tijdschriften en Time magazine noemde hem ooit “‘s Lands meest uitgesproken criticaster van de fixatie op cijfers en toetsen in het onderwijs”: Alfie Kohn. Toch is zijn werk in Nederland nog niet vertaald. Speciaal aan KROOST gaf Kohn vriendelijk toestemming zijn artikelen te vertalen. Onze vertaling van zijn ‘Parental Love with Strings Attached’ is daarin de eerste.

Copyright 2009 by Alfie Kohn. Reprinted from Parental Love with Strings Attached with the author’s permission and translated by Linda Rikkers. For more information, please visit www.alfiekohn.org

Meer dan vijftig jaar geleden stelde Carl Rogers dat het succes van psychotherapie afhangt van drie kerningrediënten. Een therapeut moet ‘echt’ zijn, in plaats van zich achter een masker van professionaliteit te verschuilen. Hij moet de gevoelens van zijn cliënt nauwkeurig begrijpen. En hij moet zijn oordeel naast zich neerleggen om zo een ‘onvoorwaardelijk positieve blik/ houding’ te hebben naar degene die zijn hulp zocht.

Dat laatste is een enorm belangrijke. Niet alleen omdat het zo moeilijk is, maar de noodzaak ervan zegt iets over hoe wij zijn grootgebracht. Rogers geloofde dat therapeuten hun cliënten moeten accepteren zonder voorwaarden, zodat de cliënten zichzelf kunnen gaan accepteren. En de reden dat zovelen delen van zichzelf hebben verloochend of onderdrukt is dat hun ouders ‘voorwaarden voor waardering’ aan hun zorg hebben gehangen: ik hou van jou, maar alleen als je je goed gedraagt (of succesvol bent op school, of indruk maakt op andere ouders, of rustig, of dun, of nederig, of schattig bent….)

Dit betekent dat het niet genoeg is om van onze kinderen te houden. We moeten onvoorwaardelijk van hen houden – om wie ze zijn, niet om wat ze doen.

Als vader weet ik dat dit moeilijk is om aan te voldoen, maar het wordt nog een grotere uitdaging omdat het advies dat we krijgen zo vaak precies het tegenovergestelde beweert. Dit heeft als gevolg dat we tips krijgen voor voorwaardelijk ouderschap, wat in twee smaken komt: toon meer genegenheid als ze zich goed gedragen, en onthou ze die genegenheid als dat niet zo is.

In dit licht vertelt ‘Dr. Phil’ McGraw, die we kennen van TV, ons in zijn boek Family First dat wat kinderen nodig hebben of waar ze van genieten onder voorwaarden aangeboden moet worden, zodat ze ‘zich gedragen naar jouw wensen’. En ‘één van de meest krachtige betaalmiddelen voor een kind’, zo voegt hij hieraan toe, ‘is de acceptatie en goedkeuring van de ouders’.

Jo Frost van ‘Supernanny’ zegt net zoiets in haar boek met diezelfde titel: ‘De beste beloningen zijn aandacht, complimenten, en liefde,’ en deze zouden een kind geweigerd moeten worden ‘als een kind zich slecht gedraagt … tot ze zegt dat het haar spijt,’ waarop de liefde(-knop) weer aangezet wordt.

We moeten onvoorwaardelijk van hen houden – om wie ze zijn, niet om wat ze doen

Let op hoe voorwaardelijk ouderschap niet beperkt is tot de ouderwetse autoritaire opvoeding. Sommige mensen die er niet aan moeten denken om een tik uit te delen, kiezen er in plaats daarvan voor hun kinderen te disciplineren door hen onder dwang te isoleren, een tactiek die we liever ‘time-out’ noemen. Omgekeerd leert ‘positieve bekrachtiging’ kinderen dat zij alleen geliefd – en liefde – waard zijn als wij besloten hebben dat ze het ‘goed gedaan’ hebben.

Dit roept de intrigerende mogelijkheid op dat het probleem met lof niet alleen is dat het op de verkeerde manier gegeven of te makkelijk uitgedeeld wordt, zoals sociaal-conservatieve mensen volhouden. Het is eerder een andere methode van controle uitoefenen, analoog aan straf. De belangrijkste boodschap van alle soorten voorwaardelijk ouderschap is dat een kind de liefde van een ouder moet verdienen. Geef kinderen een vast dieet hiervan, waarschuwt Rogers, en ze hebben misschien uiteindelijk een therapeut nodig om te voorzien in de onvoorwaardelijke acceptatie die ze niet kregen toen het telde.

Maar had Rogers gelijk? Voordat we mainstream opvoedtactieken uit het raam gooien, zou het fijn zijn om wat bewijs te hebben. En dat hebben we nu.

In 2004 hebben twee Israëlische onderzoekers, Avi Assor en Guy Roth, zich bij Edward Deci gevoegd. Deci is een vooraanstaande Amerikaanse expert op het gebied van de psychologie van motivatie. Zij vroegen meer dan honderd studenten of de liefde die zij hadden ontvangen van hun ouders leek af te hangen van hun succes op school, hun inzet op sportgebied, of ze attent waren voor anderen, of het onderdrukken van emoties als boosheid en angst.

Het bleek dat kinderen die voorwaardelijke goedkeuring kregen inderdaad zich iets vaker gedroegen zoals een ouder wilde. Maar deze gehoorzaamheid had een hoge prijs. Ten eerste bleken deze kinderen hun ouders niet zo graag te mogen, en wrok te koesteren. Ten tweede waren ze geneigd te zeggen dat ze zich op een bepaalde manier gedroegen vanuit een ‘sterke druk van binnenuit’, en niet vanuit ‘een echt gevoel van keuze hebben’. Bovendien bleek hun geluk na een succeservaring meestal maar kort te duren, en ze voelden zich vaak schuldig of beschaamd.

Gehoorzaamheid komt met een hoge prijs

In een begeleidende studie interviewden Assor en zijn collega’s moeders van volwassen kinderen. Ook bij deze generatie bleek voorwaardelijk ouderschap schade aan te richten. De moeders die als kind het gevoel hadden alleen geliefd te zijn als zij voldeden aan de verwachtingen van hun ouders, hadden nu als volwassene een lager gevoel van eigenwaarde. Ondanks de negatieve effecten, bleken deze moeders vaker voorwaardelijke genegenheid te geven aan hun eigen kinderen.

In juli 2009 hebben dezelfde onderzoekers, samen met twee collega’s van Deci bij de University of Rochester, het onderzoek uit 2004 twee keer herhaald, en uitgebreid. Er werd nu gekeken naar kinderen van 14 en 15 jaar, en deze keer is er duidelijk onderscheid gemaakt tussen meer aandacht en genegenheid geven als kinderen doen wat hun ouders willen, en minder als ze dat niet deden.

Uit de onderzoeken bleek dat zowel positieve en negatieve manieren van voorwaardelijk ouderschap schadelijk waren, maar op lichtelijk verschillende manieren. De positieve soort slaagde er soms in kinderen harder te laten werken voor schooltaken, maar tegen de prijs van ongezonde gevoelens van ‘innerlijke dwang’. Negatief voorwaardelijk ouderschap ondertussen, werkte niet eens op korte termijn; het vergrootte alleen de negatieve gevoelens die de tieners hadden ten opzichte van hun ouders.

Wat deze – en andere – onderzoeken ons vertellen, als we in staat zijn het nieuws tot ons door te laten dringen, is dat het prijzen van kinderen als ze iets goed doen geen betekenisvol alternatief is voor negeren of straffen als een kind iets verkeerd doet. Beide zijn voorbeelden van voorwaardelijk ouderschap, en beide zijn contraproductief.

De kinderpsycholoog Bruno Bettelheim, die al erkende dat de variant van negatief voorwaardelijk ouderschap die we kennen onder de term time-out ‘diepe gevoelens van angst’ kan veroorzaken, onderschreef het toch juist om die reden. ‘Als onze woorden niet genoeg zijn,’ zei hij, ‘is de dreiging van het intrekken van onze liefde en genegenheid het enige betrouwbare alternatief om hen duidelijk te maken dat ze zich maar beter kunnen schikken in onze eis.’

Maar de onderzoeksgegevens suggereren dat het onthouden van liefde niet bijzonder effectief is als middel om gehoorzaamheid te verkrijgen, laat staan het bevorderen van morele ontwikkeling. Maar zelfs als we erin slagen onze kinderen te laten gehoorzamen, – door bijvoorbeeld positieve bekrachtiging te gebruiken – is de gehoorzaamheid het dan waard om mogelijk psychologische schade op lange termijn te veroorzaken? Zou de liefde van de ouder gebruikt moeten worden om kinderen onder controle te houden?

Er liggen ook diepere problemen ten grondslag aan een andere vorm kritiek. Albert Bandura, de grondlegger van de tak van psychologie die bekend staat als de Sociale Leertheorie, verklaarde dat onvoorwaardelijke liefde ‘kinderen stuurloos maakt, en moeilijk om van te houden’ – een aanname die totaal niet ondersteund wordt door empirisch onderzoek. Het idee dat kinderen die geaccepteerd worden voor wie zij zijn het aan richting zou ontbreken, of moeilijk zouden zijn om van te houden, zegt vooral iets over de donkere visie op de menselijke natuur, die mensen die zulke waarschuwingen uiten er op na houden.

Volgens een indrukwekkende hoeveelheid onderzoeksgegevens van Deci en anderen blijkt in de praktijk dat onvoorwaardelijke acceptatie door ouders en leerkrachten samen moet gaan met ondersteuning van de autonomie: uitleg geven bij een verzoek, zoveel mogelijk kansen bieden aan kinderen om deel te nemen aan het maken van beslissingen, bemoedigend zijn zonder te manipuleren, en actief een voorstelling proberen te maken van hoe situaties eruit zien vanuit het perspectief van het kind.

Dit laatste punt is belangrijk als het gaat om onvoorwaardelijk ouderschap zelf. De meesten van ons zullen tegenwerpen dat we natuurlijk onvoorwaardelijk van onze kinderen houden. Maar wat telt is hoe het eruit ziet vanuit het perspectief van de kinderen – of zij zich net zo geliefd voelen als zij er een zooitje van maken of tekort schieten.

Carl Rogers zei het niet met zoveel woorden, maar ik weet zeker dat hij blij zou zijn geweest als er minder vraag zou zijn naar goede therapeuten omdat meer mensen zich tijdens het opgroeien onvoorwaardelijk geaccepteerd voelden.

 

Standaard afbeelding
Linda Rikkers
Begon haar loopbaan als Creatief Therapeut en communicatietrainer. Ontdekte bij BOVA borstvoedingsmagazine haar liefde voor schrijven, is vaste blogger voor Dragen&Voeden en losse schrijver voor diverse ouderschapsmedia. Zij is babykenner met bijzondere belangstelling voor de link tussen hechting, hersenen en immuunsysteem. Start binnenkort met workshops en lezingen via Lindar, Creatief Ouderschap. Leerde misschien nog wel meer van haar drie kinderen dan zij van haar.
Artikelen: 21

2 reacties

  1. Is ouderschap dan toch meer ‘voorleven’ dan ‘actief opvoeden’? Ik denk het wel. Mijn kind wordt met een grote onvoorwaardelijke liefde voor mij geboren. Hoezeer ben ik geroepen om het met onvoorwaardelijke liefde te ontvangen en te koesteren. Kind, je mag op me rekenen, ik ben je zachte warmte, sterke bodem, dienende leider, bron.
    Dank voor jullie artikel.

Geef een reactie

slot pro jepang